Tablica 9
Żydzi w II Rzeczypospolitej. Gospodarka


Fabryka i pałac Izraela Kalmanowicza Poznańskiego w Łodzi, XIX w. W latach 1860-1880 kilkadziesiąt zasymilowanych rodzin żydowskich stworzyło wielkie fortuny. Chociaż firma I. K. Poznański w 1928 zatrudniała 10 tys. osób, to żydowscy przemysłowcy okresu międzywojennego nie powtórzyli sukcesów z końca ubiegłego stulecia.

Kram na Rynku w Gorlicach, 1932. Niektóre zawody rzemieślnicze, takie jak perukarze, kapelusznicy, szewcy czy złotnicy były zdominowane niemal wyłączne przez Żydów. Warsztaty rzemieślnicze dawały skromne utrzymanie jednej trzeciej ludności żydowskiej.

Jarmark w Rokitnie Wołyńskim na Kresach Wschodnich. Ponad jedna trzecia ludności żydowskie utrzymywała się z handlu. Żydzi dominowali w handlu obnośnym i obwoźnym, w handlu hurtowym ich pozycja była słabsza.

Drukarz żydowski. W drukarstwie Żydzi odgrywali istotną rolę.

Szyldy sklepów i warsztatów na ulicy Lubartowskiej w dzielnicy żydowskiej Lublina. Chociaż wśród ogólnej liczby właścicieli przedsiębiorstw i firm rzemieślniczych w Polsce udział Żydów przekraczał 20%, to jednak tylko co dziesiąty zakład zatrudniał więcej niż 10 pracowników.

Leopold Gottlieb, Portret dra Bernarda Kupczyka (1870-1941). Dla Żydów, pozbawionych praktycznie możliwości zrobienia kariery urzędniczej, korzystne było praktykowanie wolnych zawodów: lekarza (56%), adwokata i notariusza (33%).

Dr Natan Lowenstein (zm. 1932), przedstawiciel palestry lwowskiej, poseł do parlamentu austriackiego, a w niepodległej Polsce do Sejmu Ustawodawczego.

Stragan żydowski na ulicy Mostowej w Warszawie, 1937. Obszarami głównej aktywności ekonomicznej ludności żydowskiej w II Rzeczypospolitej był handel, finanse i ubezpieczenia (prawie 60%) oraz w mniejszym stopniu rzemiosło i usługi.

Kryzys gospodarczy w okresie międzywojennym dotknął wszystkich obywateli, ale najbardziej dał się we znaki drobnym kupcom i rzemieślnikom, wśród których dwie trzecie stanowili Żydzi. Udział ludności żydowskiej był znaczny także w przemyśle odzieżowo - skórzanym (50 %) i handlu detalicznym (70 %). Żydzi - naród miejski - mieszkali nie tylko w dużych miastach, gdzie stanowili ponad jedną trzecią ogółu mieszkańców, ale również w małych miasteczkach, w których często tworzyli większość.

Sukcesy przedsiębiorstw żydowskich nie były częste, większość żyła w biedzie. Wielu Żydów dostrzegało zatem, że szansę na lepsze życie daje wykształcenie. Popularne wśród młodzieży żydowskiej były studia prawnicze i medyczne, po których można było otworzyć prywatną praktykę.

Leopold Julian Kronenberg (1849-1937), finansista, prezes wielkiego Banku Handlowego w Warszawie do 1926 (założonego przez jego ojca Leopolda), współzałożyciel Filharmonii Warszawskiej. Pochodził z rodziny zasymilowanych Żydów wyznania augsbursko-ewangelickiego.





     
A & K Woźniak