Tablica 10
Antysemityzm w II Rzeczypospolitej


Protokoły Mędrców Syjonu, broszura antysemicka, dokumentująca rzekomy spisek żydowski zmierzający do zdobycia dominacji nad światem. Została sfabrykowana przez carską tajną policję tzw. ochranę u schyłku XIX w. Przed I wojną światową nie odegrała ona wielkiej roli, ale w okresie międzywojennym stanowiła podstawowy tekst, na który powoływali się propagandyści antysemityzmu.

Nagonka na nauczycieli Żydów. Objawem nasilenia się fali antysemityzmu były m.in. wysiłki zmierzające do eliminacji Żydów nie tylko z polskiego życia ekonomicznego ale i kulturalnego.

Demonstracja studentów Politechniki lwowskiej żądających wprowadzenia getta ławkowego, 1937 r.

"Getto ławkowe". Widownią ekscesów antysemickich były także Uniwersytety. Prawicowo zorientowana młodzież coraz gwałtowniej żądała przestrzegania zasady "getta ławkowego", dzielącego salę wykładową na tzw. stronę aryjską (P) i żydowską (L).

Prezydent RP Gabriel Narutowicz (1865-1922) po złożeniu przysięgi w Sejmie 11 XII 1922. Na ten urząd wybrany został m.in. dzięki głosom bloku mniejszości narodowych, skonstruowanego przez żydowskiego polityka Icchaka Grünbauma, co wywołało silne emocje antysemickie u sporej części społeczeństwa polskiego. W wyniku brutalnej nagonki na osobę prezydenta-elekta, zorganizowanej przez Narodowa Demokracje, został on 16 grudnia zamordowany przez fanatycznego zwolennika endecji, Eligiusza Niewiadomskiego.

Ulica w Mińsku Mazowieckim po zajściach antyżydowskich, 8 VI 1936. Ugrupowania skrajne głosiły potrzebę rozwiązania tzw. kwestii żydowskiej raz na zawsze, nie stroniąc w razie potrzeby przed użyciem siły. Powróciły pogromy ludności żydowskiej.

Miejsca najpoważniejszych zajść antyżydowskich w Polsce w latach 1935-1937. W sumie w tym czasie odnotowano ok. 100 ekscesów.

Plakat wyborczy Obozu Zjednoczenia Narodowego z 1938 r. wzywający do izolacji Żydów a w konsekwencji usunięcia ich z Polski. W momencie wybuchu II wojny światowej poziom niechęci Polaków w stosunku do żydowskich współobywateli był wysoki i rzutował na wzajemne stosunki w momencie realizacji przez nazistów programu Zagłady.

Ofiara bojkotu - zamknięty sklep w dzielnicy żydowskiej w Warszawie, 1938.

Współżycie wielu narodów w niepodległej Rzeczypospolitej (65% Polaków, 16% Ukraińców, 9,8% Żydów) nie układało się harmonijnie. Odrębność języka, religii i obyczajów powodowała, że Polacy i Żydzi żyli niejako obok siebie. Antysemityzm polski miał podłoże polityczne i gospodarcze. Był charakterystyczny dla programów partii narodowych, szczególnie w momencie odbudowy państwa polskiego, gdy Żydów posądzano o niechęć i przeciwdziałanie staraniom polskim o odzyskanie niepodległości. W latach trzydziestych, a zwłaszcza po śmierci Józefa Piłsudskiego, został wzmocniony polityką państwa (przyzwolenie na bojkot ekonomiczny, ustawa z 1936 r. ograniczająca ubój rytualny).

W atmosferze propagandy i prowokacji nasiliły się napady i tumulty. Hasła antysemickie przenikały nawet do środowisk akademickich, a uniwersytety stały się widownią zajść antyżydowskich, inspirowanych przez związanych z ruchem narodowym studentów. Pod ich presją władze niektórych uczelni wprowadziły tzw. getto ławkowe (osobne miejsca dla studentów żydowskich) oraz numerus clausus, który ograniczał swobodny dostęp Żydów do wyższych uczelni poprzez wyznaczenie limitów przyjęć dla poszczególnych narodowości.

Bojkot ekonomiczny Żydów w 1936 r. W wyniku kryzysu gospodarczego, którego skutki ugodziły zarówno w chrześcijan jak i Żydów, nasiliły się objawy antysemityzmu ekonomicznego. Działo się to już za przyzwoleniem rządu, który ustami premiera F. Sławoja-Składkowskiego ogłosił: "Walka ekonomiczna owszem, ale krzywdy żadnej".





     
A & K Woźniak