Tablica 17
Zdrada i walka


Mordechaj Anielewicz, (1919 - 1943), komendant Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), dowódca powstania w getcie warszawskim.

Jan Kozielewski-Karski (1914-2000), historyk, kurier polskiego państwa podziemnego, który kilkakrotnie dostarczył na Zachód meldunki na temat sytuacji Żydów pod okupacją niemiecką. W 1942 r. przekazał rządom alianckim raport na temat Zagłady Żydów, rok później poinformował o tym osobiście prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Powstańcy żydowscy schwytani po opuszczeniu swych kryjówek, maj 1943. Schwytanych pędzono na Umschlagplatz, wywożono do obozów zagłady lub pracy, lub rozstrzeliwano na miejscu.

Ulotka "Protest" rozpowszechniana w sierpniu 1942 r., która dała początek Radzie (wcześniej - Komitet) Pomocy Żydom "Żegota", działającej przy Delegaturze Rządu na Kraj.

ODemani prowadzący dziecko złapane na szmuglowaniu żywności do getta w Warszawie.

Zofia Kossak-Szczucka (1890 -1968), pisarka, autorka proklamacji "Protest", więzień KL Auschwitz i Pawiaka.

Szmul Zygielbojm (1895 - 1943), działacz Bundu, radny m. Warszawy, członek Rady Narodowej R.P. na emigracji, popełnił samobójstwo by zaprotestować przeciw bierności świata wobec Holocaustu.

Jedna z ostatnich kolumn wysiedlanych Żydów opuszcza płonące getto warszawskie, maj 1943. Gen. Jürgen Stropp mógł zameldować "Była dzielnica żydowska przestała istnieć [...] Łączna liczba Żydów ujętych i tych których zagładę udało się stwierdzić, wynosi razem 56065".

Żydowski oddział partyzancki na Lubelszczyźnie, 1943. Nieliczne samodzielne oddziały żydowskie szybko zostały rozbite i zlikwidowane. Żydzi walczyli również w oddziałach utworzonych przez polskie organizacje niepodległościowe oraz w sowieckich grupach dywersyjnych działających na ziemiach polskich.

Biuletyn Informacyjny Komendy Głównej AK z 1943 r. przestrzegający przed szantażowaniem osób ukrywających Żydów i ich samych (powyżej) oraz informujący o wyrokach śmierci wydanych przez Kierownictwo Walki Podziemnej na Polakach, którzy się dopuścili tych przestępstw.

Polska rodzina skazana na karę śmierci za pomoc udzieloną Żydom. Zgodnie z zarządzeniem Hansa Franka z 15 października 1941 r. wszystkich Żydów schwytanych poza gettem oraz ludzi udzielających im pomocy (np. sprzedaż żywności, podanie szklanki wody, ukrywanie zbiegów, itp.) skazywano na karę śmierci.

Mimo alarmujących raportów o dokonywanej całkowitej zagładzie Żydów, rządy państw wolnego świata nie podjęły żadnej zdecydowanej akcji, która powstrzymałaby Holocaust. Żydzi pozostali osamotnieni, pozbawieni nadziei na pomoc aliantów. Byli mordowani i tropieni po "aryjskiej stronie" murów. Tylko nieliczni przygotowywali się do podjęcia walki zbrojnej. Podejmowali ją w imię prawa do godnej śmierci. 19 kwietniu 1943 r. słabo uzbrojeni członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego rozpoczęli walkę z wkraczającymi do warszawskiego getta Niemcami. W obliczu likwidacji gett zbrojny opór stawili także Żydzi w innych miastach, m.in. Białymstoku, Będzinie i Częstochowie. Zbrojne wystąpienia więźniów miały miejsce także na terenie obozów: w Treblince, Auschwitz i Sobiborze. Ani polskie zbrojne podziemie, ani organizacja cywilna "Żegota" nie mogły udzielić im w tej walce wystarczającej pomocy. Powstanie w getcie stało się symbolem heroicznej walki skazanego na zagładę narodu żydowskiego.

Płonące getto warszawskie podczas powstania, maj 1943. Niemcy wkroczyli do gett, paląc metodycznie ulicę po ulicy, dom po domu. Esesmani wrzucali do domów granaty i świece dymne, ludzie uciekali ze swych kryjówek, czasami wyskakiwali z okien.





     
A & K Woźniak